در چه صورت یارانه قطع می‌شود؟

تکلیف خانوارهای معترض به دهک‌بندی و حذف یارانه نقدی مشخص و شاخص‌های موثر در حذف و دریافت یارانه‌ اعلام شد.

به گزارش بنکر (Banker)، درحالی اطلاعات خانوارها براساس آخرین آمار ثبتی دستگاه‌ها، به تازگی در پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان به‌روزرسانی و براساس آن ۶۰ هزار خانوار جدید مشمول دریافت «یارانه» معیشتی و ۶۰ هزار خانوار از دریافت یارانه حذف شده‌اند که این امر با وسع‌سنجی دارایی‌های افراد با «کدملی» بررسی شده و در این زمینه میزان وام دریافتی، سود و تعاملات بانکی، خودرو،حقوق، سفر خارجی و… برای مدنظر قرار گرفته است.

در جریان اصلاح نظام یارانه‌ای، دولت از سال گذشته نسبت به پرداخت یارانه‌ای با مبلغ جدید اقدام کرد که طی آن با حذف دهک دهم (پردرآمد)، برای دهک اول تا سوم مبلغ ۴۰۰ هزار تومان به ازای هر نفر و برای دهک چهارم تا نهم ۳۰۰ هزار تومان برای هر نفر واریز شد.

به عبارتی براساس اعلام معاون رفاه و امور اقتصادی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در سال به ۷۹ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر یعنی نزدیک به ۸۰ میلیون نفر یارانه پرداخت می‌شد اما از سال جدید و با توجه به بند (د) تبصره ۱۷ قانون بودجه سال ۱۴۰۲ کل کشور، وزارت کار و رفاه اجتماعی موظف شد ضمن به روزرسانی داده‌ها، دو بار در سال با اتکا به داده‌های متقن و ثبتی پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان، واقعیت‌­های اقتصادی کشور و همچنین درآمد سرانه خانوارها و قدرت خرید مردم، نسبت به شناسایی گروه‌های مشمول حمایت و مشمولان ماده (۱۳) قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، برقراری حمایت­‌های یارانه‌­ای آنها و اعلام حذف گروه‌های پردرآمد از دریافت یارانه‌ اقدام کند.

همچنین سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها به همراه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز مکلف شدند نسبت به ثبت­‌نام افراد جدید متقاضی یارانه طبق ضوابط و مقررات اقدام کنند.

حدودا از شهریورماه امسال زمزمه‌های به‌روزرسانی داده‌ها که شامل حقوق و دستمزد فرد و خانواده، ملک، خودرو، حساب بانکی و تراکنش‌ها، حساب ساتنا و پایا، فعالیت در بورس، سفر خارجی و…، برای منطقی کردن عدالت در توزیع یارانه بین خانوارها بر سر زبان‌ها افتاد.

علیرضا عسگریان، معاون وزارت رفاه درخصوص بررسی داده‌های مالی خانوارها و دهک‌بندی آنها با هوش مصنوعی توضیح داده بود که «جمع این‌ داده‌ها با هوش مصنوعی بررسی‌ و میزان نفوذ هر شاخص مشخص می‌شود و در نهایت نشان می‌دهد که هر فرد در چه دهکی قرار می‌گیرد و چه مقدار باید یارانه دریافت کند. براساس شیوه استحقاق سنجی همه داده‌ها اعمال‌ می‌شود و حتی اگر فردی بیمار خاص در خانواده داشته باشد نیز در شرایط کلی اعمال‌ می‌شود.»

دسته‌بندی خانوارها از «دهک» به «صدک»

از سوی دیگر موضوع دیگری که مطرح شد تغییر دسته‌بندی درآمدی خانوارها از «دهک» به «صدک» بود. طبق آنچه که عسگریان اعلام کرد، بر اساس آخرین تغییراتی که صورت می‌گیرد، دهک‌های درآمدی از بعد خانواری خارج و به صورت «نفری» دهک‌بندی می‌شوند تا فاصله دهک‌ها رُند و ساده شود. در گام دوم نیز آنها به صورت «صدک» آورده می‌شوند تا تحلیل بین دهک‌ها ریزتر و دقیق‌تر بررسی شوند؛ از همین رو هر دهک درآمدی تبدیل به ۱۰ قسمت و صدک می‌شود.

حدود ۸۰ میلیون یارانه‌بگیر در چرخه صدک‌بندی

به عبارتی با اجرای صدک‌بندی، ۷۹ میلیون و ۶۰۰ هزار ایرانی یارانه‌بگیر (حدود ۸۰ میلیون ایرانی) در این چرخه صدک‌بندی می‌چرخند.

ماه گذشته بود که اعمال صدک‌بندی از سوی عسگریان اعلام شد. توضیحات معاون وزارت رفاه حاکی از آن است که صدک‌بندی مبنای همان دهک‌بندی است؛ وقتی جامعه به ۱۰ قسمت تبدیل کنیم، این ۸۵ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر را تفکیک و به ۱۰ قسمت تقسیم می‌شود و دهک‌بندی صورت می‌گیرد.

حال اگر تحلیل‌ها را دقیق‌تر و به ۱۰۰ قسمت تبدیل کنیم، این صدک‌بندی باعث کوچک‌تر و راحت‌تر شدن تحلیل‌ها خواهد شد و اینگونه امکان دارد فردی در دهک سوم باشد، اما در صدک ۳۹ قرار گیرد و یا فرد دیگری در صدک ۳۱ باشد؛ هر چند هر دوی این افراد در دهک سوم قرار دارند اما صدک آنها فرق دارد.

در حوزه پایگاه رفاه ایرانیان نیز دو قسمت بسیار مهم وجود دارد که یکی از قسمت‌های آن تجمیع اطلاعات است و براساس شاخص‌هایی مقرر از دستگاه‌های مختلف اطلاعات گرفته و تحلیل می‌شود که تحلیل‌ها باید دقیق و عینی باشد تا به عدالت نزدیک‌تر شود.

اما معاون وزیر رفاه در این رابطه در پاسخ به اینکه آن قدر داده دقیق داریم که بتوانیم صدک‌بندی خانوارها را انجام دهیم می‌گوید: وضعیت ما در این مرحله خیلی خوب است اما هنوز بعضی از داده‌ها در کشورمان شکل نگرفته یا دقیق و بر خط نیستند.

به عنوان مثال در حال حاضر داده‌های مسکن، که تحت نظر اداره ثبت اسناد و املاک کشور است، دقیق نیست در صورتی که مسکن مهم است. اما در عین حال بعضی از داده‌ها بر خط هستند مثل داده‌های مربوط به خانواده، بُعد خانوار و ساختار خانواده؛ بُعد خانوار یعنی که چند نفر هستند. ساختار خانواده یعنی که چند تا فرزندشان در سن ازدواج است؛ چند فرزندشان در سن ایجاد مشاغل هستند.

آیا فرزندی دارند یا در خانواده بیمار و معلول دارند؟ یا چند نفرحقوق بگیر هستند؟ همچنین داده‌های مربوط به وسیله نقلیه و کیفیت و نوع وسیله نقلیه؛ توجه کنید فقط تعداد نیست بلکه کیفیت وسیله نقلیه هم خیلی مهم است. داده‌ها در مورد مسکن هم مهم است. داده‌های حقوق فرد، دستمزدشان، مخصوصا جایی که به صورت رسمی و غیر رسمی حقوق شان را می‌گیرند؛ اینها طیف وسیعی از جامعه هستند که ما می‌توانیم حقوق شان را برآورد کنیم.

از آنجایی که از نظر وزارت رفاه داده‌های بانکی ایرانیان نیز در صدک‌بندی مهم عنوان می‌شود و مهم‌ترین آنها «شاپرک» است، هزینه‌هایی که خانواده انجام می‌دهد در این بخش به صورت ریز بررسی می‌شود؛ همچنین ابتدا و انتهای دوره مالی‌ نیز استخراج می‌شود.

به گفته عسگریان، حتی میزان «وام» دریافتی، «سود بانکی»، تعاملات بانکی، ساتنا و پایا نیز استخراج می‌شوند. بعضا «بورس» و «سفر خارجی» هم معدل‌گیری می‌شوند. البته همان طور که گفته شده است، بعضی از این داده‌ها اثرشان زیاد و بعضی کمتر است و این امر در فضای تحلیلی مشخص می‌شود.

در این میان دسترسی به میزان و تعیین دارائی‌های هر فرد براساس «کد ملی» است که پیشتر عسگریان- معاون وزیر رفاه در این باره گفته بود که با داشتن یک کد ملی می‌گویم که فرد چه دارایی‌هایی دارد، لذا بر اساس آن میزان وسع مشخص و بعد این وسع را بین صدک تقسیم می‌کنیم و دقیقا می‌گویم که وسع هر فرد به گونه‌ای است که در چه صدکی قرار می‌گیرد.

عسگریان همچنین داده‌های امسال را نسبت به سال گذشته دقیق‌تر خواند و عنوان کرده بود: هم داده‌هایمان بهتر شده و هم تحلیل‌مان عمق پیدا کرده است چرا که هر روز مطالعات مختلفی را وارد حوزه‌مان می‌کنیم. معدلی از تحلیل داده‌های تمام دستگاه‌ها هر شش ماه وارد حوزه ما می‌شود. پس پایگاه رفاه ایرانیان یک پایگاه خوب، داده‌هایش قابل قبول و رو به جلو است اما حتما خطاها و اشتباهاتی هم دارد.

با صدک بندی جدید یارانه کسی قطع نمی‌شود مگر اینکه …

وی با تاکید بر اینکه با صدک بندی جدید یارانه کسی قطع نمی‌شود مگر اینکه به دهک بالاتر رفته و جزو جمعیت پنج میلیونی دهک ۱۰ شوند اما پیش بینی ما این است که جابه جایی بین دهک‌ها حدود هفت میلیون نفر است بنابراین هفت میلیون نفر بین دهک‌ها جابه‌جا می‌شوند.

از ۷۹ میلیون و۶۰۰ هزار نفر، هفت میلیون جابه‌جا می‌شوند، یک تعدادی از بالا می‌آیند پایین و یک تعدادی از پایین به بالا می‌روند. برای جا‌به‌جایی دهک‌ها باید همه جوانب در نظر گرفته شود چرا که کسی که دهکش بالا می‌رود اعتراض می‌کند لذا باید سامانه‌های بزرگی داشته باشیم تا اعتراضات را بررسی و بعد پاسخ دهیم.

معاون وزیر کار و رفاه با بیان اینکه قانون خانواده و جوانی جمعیت به ما می‌گوید باید دهک ۸ ،۹ و ۱۰ را از دریافت یارانه حذف کنید اما الان تصمیم دولت این نیست که دهکی را حذف کند تاکید کرده بود: اما اگر داده‌ها اعمال شوند یک عده از دریافت یارانه کنار می‌روند.

تکلیف یارانه و دهک معترضان مشخص شد

براساس قانون باید داده‌های جدید هرچند وقت یکبار اعمال شوند که در این صورت بین دهک‌ها جابه‌جایی صورت می‌گیرد و امکان دارد یک عده‌ای دهک‌شان بالاتر و یک عده‌ای پایین‌تر برود.

با تمام این تفاسیر در حال حاضر براساس به‌روزرسانی جدید، ۶۰ هزار خانوار جدید مشمول دریافت یارانه معیشتی شدند و ۶۰ هزار خانوار جدید دیگر نیز به دهک دهم و صدک‌های بالایی اضافه و مشمول دریافت یارانه نمی‌شوند.

به گونه‌ای که شب گذشته علیرضا محمدی، رئیس مرکز مطالعات و اطلاعات رفاه ایرانیان از اعمال به‌روزرسانی جدید پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان خبر داد و اظهار کرد: براساس تکلیف قانونی بودجه سال ۱۴۰۲ و اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در دی‌ماه سال‌جاری با عنایت به وسع‌سنجی جدید خانوارها و براساس آخرین آمار و اطلاعات ثبتی و متقن از دستگاه‌های متولی، اطلاعات خانوارها به‌روزرسانی شد.

آن دسته از افرادی که در یک سال گذشته به دلایلی مختلف نسبت به دهک‌بندی اعتراض داشتند در این مرحله ضمن بررسی و بهبود در روش وسع‌سنجی خانوارها و اعمال داده‌های جدید، دهک فعلی افراد مشخص و تعیین شده است.

محمدی تغییرات و جابه‌جایی افراد در دهک‌های مختلف درآمدی را بسیار اندک عنوان و اضافه کرد: در محدوده صرفاً دو صدک بالایی یعنی صدک ۹۹ و ۱۰۰ تغییرات ملموس است که براساس به‌روزرسانی جدید، ۶۰ هزار خانوار جدید مشمول دریافت یارانه معیشتی شدند و ۶۰ هزار خانوار جدید دیگر نیز به دهک دهم و صدک‌های بالایی اضافه و مشمول دریافت یارانه نمی‌شوند.