به گزارش بنکر (Banker)، به‌دنبال نزول 13درصدی بورس از هفته دوم شهریور‌ماه تاکنون بازده دلار در نیمه نخست سال از بازده بورس پیشی و در صدر همه بازارها در نیمه نخست سال قرار گرفت. این درحالی است که شاخص بورس تهران از اول خرداد‌ماه تا هفته نخست شهریور‌ماه بیش از 45درصد رشد کرده بود و به‌نظر می‌رسد بازده بورس در نیمه نخست سال از سایر بازارها پیشی بگیرد، اما نزول 200هزار واحدی شاخص بورس منجر به افت بازده سرمایه‌گذاری در این بازار شد.
آنطور که آمار‌ها نشان می‌دهد قیمت هر دلار آمریکا از ابتدای سال تاکنون 10.4درصد رشد کرده است که بیشتر از همه بازارها بوده است، اما شاخص بورس به‌دلیل افت چند هفته گذشته به سطوح ابتدای سال رسیده و همین موضوع منجر شده که میزان بازده بورس در نیمه نخست سال به 6.4درصد تنزل کند. قیمت هر سکه هم در این مدت با 5.2درصد رشد در رتبه سوم قرار گرفت.
میانگین قیمت هر مترمربع مسکن هم در شهر تهران در نیمه نخست سال‌جاری با 4درصد رشد مواجه شده است که کمتر از طلا، ارز و بورس بوده است.شواهد میدانی نشان می‌دهد که یکی از دلایل رشد 10درصدی قیمت دلار در نیمه نخست سال افزایش تقاضای خرد در سطح بازار آزاد برای خرید دلار بوده است.
به‌زعم کارشناسان، محرک‌های سیاسی و اقتصادی سطح تقاضا در بازار ارز را به‌طور مداوم دستخوش تغییر می‌کند و با توجه به آنکه محرک‌های رشد قیمت در نیمه نخست سال بیشتر بوده است، سطح تقاضا برای خرید دلار افزایش یافته و منجر به رشد قیمت شده است. با این حال بررسی‌ها نشان می‌دهد تحت‌تأثیر افزایش انتظارات تورمی مردم این روز‌ها از طلا و ارز بیش از گذشته به‌عنوان ضربه‌گیر تورم استفاده می‌کنند.
دلایل نوسان‌های پرشتاب در بازارها
آنطور که گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد نرخ تورم سالانه هم‌اکنون به 45.2درصد رسیده است. این به‌معنای آن است که سالانه 45درصد از ارزش ریال کاسته می‌شود. در چنین شرایطی یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های خانواده‌های ایرانی که سطح درآمد‌شان به پایین‌ترین حد ممکن در چند دهه گذشته رسیده است، حفظ قدرت پول و مصونیت در برابر تورم است.
این روند پرشتاب تورم که از سال1397 به‌دنبال تشدید تحریم‌ها آغاز شده است به‌دنبال رشد نقدینگی در حال افزایش است و آنطور که کارشناسان برآورد می‌کنند با توجه به کسری بودجه شدید دولت، احتمالا در ماه‌های آینده همچنان افزایش خواهد یافت. این موضوع ضرورت محافظت در برابر تورم را برای مردم بیشتر کرده است؛ چراکه همین حالا هم بخش زیادی از قدرت خرید مردم در نتیجه رشد شدید تورم از دست رفته است.
به همین دلیل مردم برای اینکه از خود در برابر تورم محافظت کنند پس‌انداز‌های خود را در بازار طلا و ارز و اخیرا بورس سرمایه‌گذاری می‌کنند. این به آن دلیل است که در ایران ابزارهای مالی کافی برای اینکه به آنها در برابر تورم مصونیت بدهد، وجود ندارد یا دست‌کم کمتر به مردم معرفی شده است.علیرضا توکلی‌کاشی، کارشناس بازارهای مالی در این‌باره به همشهری می‌گوید: در بسیاری از کشور‌های دنیا ابزارهای مالی مختلفی برای حفاظت دربرابر تورم وجود دارد، اما در ایران به‌دلیل اینکه چنین ابزار‌هایی به مردم معرفی نشده است، دارایی‌ها به سمت طلا و ارز سرازیر می‌شود.
میزان سرمایه‌گذاری مردم در بازار طلا و ارز
با وجود اینکه بازارهای طلا، ارز و سهام در زمره بازارهای پرریسک محسوب می‌شوند و اغلب مردم در زمره سرمایه‌گذاران کم‌ریسک هستند، اما حجم سرمایه‌گذاری مردم به‌دلیل تلاطم‌های اقتصادی و رشد شدید تورم در این بازارها در طول سال‌های گذشته به‌دلیل فقدان ابزارهای مالی ضد‌تورمی، با افزایش زیادی مواجه شده است. درواقع مردم به‌دلیل رشد شدید تورم دل به دریا زده‌اند و بخشی از دارایی‌هایشان را در بازارهای طلا و ارز و اخیرا در بورس (از پارسال) سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
برخی برآورد‌های غیردقیق نشان می‌دهد میزان ارزی که در اختیار مردم است از سال97 تاکنون به‌دلیل افزایش تحریم‌ها و رشد شدید تورم از 18 تا 20میلیارد دلار به محدوده 40میلیارد دلار و حجم طلای در اختیار مردم به بیش از 200تن رسیده است.
براساس گزارش همشهری، در سال۱۳۹۶، غلامحسین شافعی، رئیس اتاق بازرگانی ایران، رقم دلار‌های خانگی را ۲۰ تا ۲۵میلیارد دلار و در سال97 هادی قوامی، نایب‌رئیس وقت کمیسیون برنامه و بودجه مجلس میزان این ارز را 30میلیارد دلار اعلام کرده بود. همان سال محمد کشتی‌آرای گفته بود: طبق برآوردی که داریم میزان ذخایر خانگی طلا در ایران حدود 200تن است که این رقم در حال افزایش است. اما با توجه به رشد شدید تقاضا برای طلا و ارز از سال97 تاکنون، برآورد می‌شود این رقم دست‌کم 25 تا 30درصد افزایش یافته باشد.
همه اینها در حالی است که از سال گذشته به‌دلیل رشد شدید نقدینگی بخشی از دارایی مردم هم راهی سرمایه‌گذاری در بورس شد و طبق برخی برآورد‌ها بیش از 120هزار میلیارد تومان پس‌انداز خرد در زمان صعود شاخص‌ها وارد بازار سرمایه شده است.
اما با وجود اینکه بخش زیادی از نقدینگی در طول چند سال گذشته راهی بازارهای طلا و ارز و سهام شده است آیا مردم توانسته‌اند از این بازارها به‌عنوان ابزارهای ضد‌تورمی استفاده و از پس‌انداز‌های خود در برابر تورم محافظت کنند؟
عدم‌تناسب نرخ تورم و بازده بازارها
با وجود افزایش حجم سرمایه‌گذاری ایرانی‌ها در بازار‌هایی که ریسک بالاتری نسبت به سایر بازارها دارند، بررسی‌ها نشان می‌دهد سرمایه‌گذاری در این دارایی‌ها نیز نتوانسته است از مردم در برابر تورم محافظت کند و حتی به‌دلیل نوسان‌های قیمت در این بازارها اغلب سرمایه‌گذاران در دوره‌های زمانی مختلف متضرر می‌شوند. گواه این موضوع میزان بازده بازارها در نیمه نخست سال‌جاری است که تناسبی با نرخ تورم ندارد.
درواقع مقایسه نرخ تورم سالانه با میزان بازده سرمایه‌گذاری در این بازارها نشان می‌دهد که حتی بازارهای پرریسک نیز نتوانسته‌اند بازدهی متناسب با نرخ تورم 45درصدی داشته باشند. شاید به همین دلیل است که بخش عمده نقدینگی در کنار بازارهای سرمایه‌گذاری، راهی بازار کالا شده و تورم را تشدید کرده است. در چنین شرایطی و درحالی‌که ابزارهای مالی کافی برای حافظت از مردم در برابر تورم وجود ندارد راه‌حل کارشناسان این است که دست کم، نقدینگی به سمت بازار سرمایه که مانند بازار ارز تورم‌زا نیست، هدایت شود تا منابع مالی بخش تولید نیز تامین شود.
