به گزارش بنکر (Banker)،از سال ۹۳ به بعد با رشد موسسات غیرمجاز و کاهش نرخ تورم و همزمان افزایش نرخ سود بانکی، رقابت بین بانک ها و موسسات غیرمجاز برای جذب سپرده بالا گرفت. رقابتی که براساس آن، موسسات غیرمجاز با جذب سپرده با نرخ های سود حتی بالای ۳۰ درصد، بانک ها را وارد رقابتی کرده بودند که آن ها نیز مجبور به پرداخت سودهایی به نرخ های نجومی بیست و چند درصد شدند. همزمان، بسیاری از بخش های اقتصاد نیز با رکود سنگین رو به رو بود.
در چنین شرایطی رقابت بانک ها با موسسات غیرمجاز برای جذب سپرده موجب شد در عمل بانک ها هر روز بیشتر در باتلاق نرخ سود فرو روند. این مسئله درباره بانک هایی که منابع شان در برخی مفاسد بانکی یا مدیریت های غلط دچار اتلاف شده بود، موجب شد در عمل بسیاری از بانک ها با ناترازی منابع مواجه شوند. به این معنی که هزینه ها و از جمله سود پرداختی آن ها بابت سپرده ها، بیشتر از درآمدهایشان شود.بانک ها معمولا از دو طریق می توانند معضل ناترازی خود را به تعویق بیندازند.
نخست از طریق استقراض از بازار بین بانکی است. آخرین آمار بانک مرکزی درباره این بازار مربوط به پایان سال ۹۷ است که نشان می دهد طی آن سال بیش از ۱۰ هزار هزار میلیارد تومان، با نرخ سود حدود ۲۰ درصد در این بازار مبادله شده است. با این حال در اوج جنگ بانک ها بر سر جذب سپرده، نرخ سود بین بانکی در سال ۹۳ تا ۲۷ درصد نیز رسیده است. نرخی که نشان می دهد تا چه اندازه بانک ها نیاز به جذب نقدینگی به هر قیمتی داشته اند.دومین راهکار بانک ها برای فرار از ناترازی افزایش بدهی بانک ها به بانک مرکزی است.
بانک ها باید حداقل ۱۰ درصد سپرده های جذب شده را بابت سپرده قانونی در بانک مرکزی سپرده گذاری کنند. هر مقدار بانک ها در سپرده گذاری این مبلغ در بانک مرکزی تاخیر داشته باشند، به بانک مرکزی بدهکار می شوند و با نرخ جریمه سنگین ۳۴ درصدی باید این جریمه را به بانک باز گردانند. در برهه هایی که بانک ها با معضل شدید ناترازی منابع مواجه باشند، حتی به قیمت جریمه ۳۴ درصدی به استقراض از بانک مرکزی تن می دهند. اتفاقی که تاثیر خود را بر افزایش نقدینگی و تورم نشان داده است و باید بخشی از تورم سنگین موجود را حاصل افزایش نقدینگی ناشی از بدهی بانک ها به بانک مرکزی دانست.
در نهایت آن چه در نتیجه عملیات بانکی ناکارامد و ناتراز بانکی به جا ماند، زیان انباشته سنگین بسیاری از بانک ها بود که در یک سال اخیر با تلاش های بانک مرکزی تا اندازه ای بهبود یافته است، اما همچنان نظام بانکی با معضل ناترازی برخی بانک ها مواجه است.
خوشبختانه با توجه به الزامات شفاف سازی بورس، بیش از ۲۰ بانک حاضر در بازار سرمایه، در دوره های مالی مشخص، صورت های مالی خود را منتشر می کنند. خراسان در روزهای آینده، هر روز به بررسی صورت های مالی این بانک ها می پردازد تا مشخص شود کدام بانک ها از شرایط مالی مناسب تری برخوردارند و کدام بانک ها باید با اصلاحات عملکردی، وضعیت نا بسامان مالی خود را بسامان کنند.
*مهدی حسن زاده /خراسان
