به گزارش بنکر (Banker)، آمارهای معاونت رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نشان می‌دهد در سال‌های ۱۳۹۷تا ۱۳۹۹در کنار تورم‌های بالا و افزایش هزینه‌های زندگی، اقتصاد ایران شاهد رشدهای اقتصادی منفی بوده و درآمد جدیدی متناسب با افزایش هزینه‌ها ایجاد نشده است؛ در نتیجه درآمد سرانه ایرانیان در سال ۱۳۹۸نسبت به سال ۱۳۹۰حدود ۳۳درصد کاهش داشته و همزمان نرخ فقر در روند افزایشی باقی مانده است.
کم‌درآمدها در چرخه فقر
بررسی شرایط اقتصاد کلان کشور و سایر داده‌های در دسترس نشان می‌دهد که در دهه ۹۰، نه‌تنها وضعیت ایرانیان به‌طور متوسط بدتر شده، بلکه با احتمال بسیار زیاد، گروه‌های پایین درآمدی رفاه بیشتری نسبت به گروه‌های بالای درآمدی از دست داده‌اند.
بر این اساس، یکی از اقدامات مهم دولت‌های یازدهم و دوازدهم حمایت از خانوارهای تحت پوشش نهادهای حمایتی، افزایش مستمری آنها به‌منظور جبران هزینه‌های زندگی و کاهش فشار اقتصادی روی این خانوارها بود تا بتوانند از چرخه فقر خارج شوند و نیازهای ضروری زندگی از قبیل تغذیه را برطرف کنند؛ اما این سیاست در مواجهه با جهش‌های تورمی ناکام ماند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد اگرچه از سال ۱۳۹۶به بعد میزان مستمری ماهانه مددجویان به‌دلیل اهتمام دولت در حمایت از نیازمندان روند صعودی قابل‌توجهی پیدا کرده اما از سال ۹۷به بعد مستمری پرداختی در مقایسه با شتاب تورمی از روندی نزولی برخوردار بود و به کاهش قدرت خرید نیازمندان و بی‌اثرشدن افزایش مستمری‌ها منجر شد.
به همین دلیل است که معاونت رفاه اجتماعی وزارت کار پیشنهاد کرده سیاستگذاران در تنظیم سیاست‌ها به پیوست اجتماعی برنامه‌ها با تأکید بر حوزه فقرزدایی توجه کرده تا از بی‌اثر شدن برنامه‌های حوزه حمایتی ممانعت کند.
معیشت در سختی
معاونت رفاه اجتماعی، با استفاده از سه مجموعه داده هزینه و درآمد خانوار مرکز آمار ایران، داده‌های شبکه اطلاعات پرداخت کارتی (شاپرک) و پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان، به برآورد خط فقر در سال ۱۳۹۹و بررسی تغییرات وضعیت معیشتی خانوارهای ایرانی پرداخته است.
برآوردها نشان می‌دهد خط فقر در سال ۱۳۹۹نسبت به سال ۱۳۹۸رشد ۳۸درصدی داشت و به عدد یک میلیون و ۲۵۴هزار تومان سرانه در ماه رسید که بر این اساس خط فقر یک خانوار سه و چهار نفره به‌ترتیب ۲میلیون و ۷۵۸و ۳میلیون و ۳۸۵هزار تومان خواهد بود.
براساس گزارش همشهری، با رشد شدید خط فقر طی سال‌های ۱۳۹۷و ۱۳۹۸، نرخ فقر از ۲۲درصد در سال ۱۳۹۶به ۳۲درصد در سال ۱۳۹۸رسیده به این معنا که در سال ۱۳۹۸حدود ۳۲درصد از جمعیت کشور معادل ۲۶.۵میلیون نفر زیرخط فقر قرار داشتند.
مهم‌ترین عامل تأثیرگذار بر وضعیت معیشت خانوار و افزایش خط فقر و نرخ فقر، تحولات اقتصاد کلان طی یک دهه گذشته و به‌خصوص در سال ۱۳۹۹بوده است که در نتیجه آن خط فقر در سال ۱۳۹۹ بالغ بر ۳۸درصد نسبت به سال ۱۳۹۸بالا رفته و نمی‌توان انتظار بهبود در وضعیت معیشت خانوارهای ایرانی را داشت.
افزایش فقر در مثلت تورم، کرونا و تحریم
گزارش وزارت تعاون حاکی از این است که از زمستان ۱۳۹۶با تغییر در انتظارات تورمی به‌علت احتمال تغییر در مناسبات بین‌المللی و افزایش نسبی قیمت دارایی‌ها ازجمله دلار، نرخ تورم رو به افزایش گذاشته و با خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت ۱۳۹۷، شدت گرفت. بالاترین نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه در اردیبهشت ۱۳۹۷، با ۵۲.۱درصد ثبت شد.
نرخ تورم در سال ۱۳۹۸روند رو به کاهش داشت؛ اما در سال ۱۳۹۹با کاهش شدید درآمدهای نفتی (از محل قیمت نفت و تحریم‌ها) و رشد پایه پولی و نقدینگی (به‌علت کسری بودجه دولت و سیاست‌های حمایتی کرونا) دوباره رو به افزایش گذاشت. درمجموع اصلی‌ترین عامل تورم در همه سال‌ها رشد نقدینگی بوده که شوک‌هایی مانند خروج از برجام و کرونا، باعث شدت‌گرفتن تورم در سال‌های ۱۳۹۷به بعد شده است.
در این شرایط، باوجود تورم بالا و افزایش هزینه‌های زندگی، رشدهای اقتصادی منفی باعث شده است تا درآمد جدیدی متناسب با افزایش هزینه‌ها ایجاد نشود به‌طوری‌که درآمد سرانه ایرانیان در سال ۱۳۹۸نسبت به سال ۱۳۹۰در حدود ۳۳درصد کاهش داشته باشد و در سال ۱۳۹۹نیز با شوک کرونا، در کنار رفاه از دست رفته در دهه ۱۳۹۰، شرایط بدتری برای معیشت خانوارها رقم بخورد.
براساس آمارها در این سال درمجموع یک‌میلیون شغل از دست رفته و کاهش اشتغال باعث کاهش رفاه و بدترشدن وضعیت معیشت مردم شده است. همچنین در این سال سهم خوراک از کل هزینه خانوار به ۲۳.۴درصد رسیده که نسبت به سال ۱۳۹۸بالغ‌بر ۱.۳واحد درصد افزایش داشته که نشان‌دهنده کاهش سطح رفاه خانوار است.
